5 mei speech – vrijheidsmaaltijd 

🔊

Vrijheid is vrijheid voor iedereen.
Toch zijn er nog steeds drempels, niet alleen fysiek, maar ook in hoe we denken. Vooral in de culturele sector blijven beperkingen bestaan: op en achter het podium, in dans, theater en muziek. Tijdens de Vrijheidsmaaltijd op 5 mei bij het Goethe-Institut Amsterdam – een culturele instelling die zich inzet voor internationale uitwisseling – kwamen we samen om te eten en te praten over vrijheid. Danser Barend Elias van Misiconi opende het programma met een persoonlijke tekst over ruimte, zichtbaarheid en wat vrijheid voor hem betekent.

– Welkom allemaal, 

Wat bijzonder om hier samen te mogen zijn, op deze 5 mei, met deze Vrijheidsmaaltijd. Vandaag vieren we 80 jaar vrijheid.

Ik ben Barend Elias, danser bij Misiconi, een Rotterdams dansgezelschap met ongelijkheid als grootste troef. Vandaag sta ik hier namens mezelf, Misiconi en Goethe instituut om te herdenken, te vieren. We kijken vandaag terug en we kijken vooruit naar de toekomst.  

Over kijken gesproken. Ik ben slechtziend en slechthorend, maar dat staat mijn kunstenaarschap en mij als persoon niet in de weg. Integendeel. Ik draag een ander perspectief met mij mee, dat ik graag vertel en te deel. Vandaag neem ik de ruimte om jullie mee te nemen in hoe ik, wij (Misiconi) vrijheid ervaren om zo stap voor stap de toekomst inclusiever te maken. 

Het motto van dit jaar: “Vrijheid is vrijheid voor iedereen.“
Op zo’n dag als vandaag staan we stil bij vreselijke oorlogen, landen waarbij er geen recht van spreken is, racisme, polarisatie, ongelijkheid en onderdrukking. En het is goed om hierbij stil te staan. Het hier gezamenlijk over te hebben om zo meer bewustwording te creëren en niet te vergeten dat er ook mensen voor ons in het verzet hebben gezeten en voor onze vrijheid hebben gevochten. 

Om dit te herdenken werkt Misiconi elk jaar aan een jongeren productie voor Theater na de Dam. Gister stonden jongeren van de mytylschool de brug en Studenten van Codarts gezamenlijk op het toneel in het Maaspodium om vrijheidsverhaal te vertellen in hun woorden, door hun ogen. 

Echter, vrijheid zit niet alleen in deze oorlogsverhalen, ook in de kleine dingen. De alledaagse ruimtes die we innemen, of juist niet mogen nemen. Onze innerlijke ruimtes die ieder mens nodig heeft om te creëren, te leven naar wat waar is voor henzelf. 

Het kan fysiek aanvoelen als een zitplek waar de stoel te krap is, een ruimte waar de trappen te steil zijn, de deurposten te hoog. Een wandeling in de nacht, waar de duisternis zwaarder voelt dan de lucht. Of misschien is het onzichtbaar. Alleen voelbaar. Een blik die uitwijst of een stilte die buitensluit. 

Ruimte: 
Zo schreef de Rotterdamse Dichter Jules Deelder:
“Je bent overal in de ruimte die je inneemt.”

Jaha… denk daar maar eens over na… 

Want de ruimte die je met je meedraagt is de ruimte die je om je heen verandert. Het is als een ongesproken taal die alleen gevoeld of gezien kan worden. Zoals ik hier nu sta. Als ik dans, neem ik niet alleen de ruimte in, ik verander de ruimte. Dat geldt niet alleen voor mij. Niet alleen voor mijn collega dansers. Niet alleen voor mensen met beperking. Dit geldt voor jullie, voor iedereen. 

We nemen allemaal ruimte in. Altijd. Door hoe we bewegen, hoe we kijken, hoe we luisteren, hoe we voelen. Wat we zeggen, of juist niet. Vrijheid is dat je mag ‘spreken’,  in welke ‘taal’ dan ook, gesproken of ongesproken.  

Ruimte is net als vrijheid geen standaard vorm. Beide passen zich niet aan jou aan. Het groeit mee met wie er binnen stapt. De vraag is wat doen we met deze vrijheid? want vrijheid is niet altijd iets wat je kan opeisen. Het is iets wat je bewust vormgeeft. 

En die vrijheid begint niet pas bij de ingang van een theater, of een museum, of een podium. Of op het moment dat jullie hier binnen stapten. 

Die begint bij hoe we elkaar aankijken. Hoe we luisteren. Hoe we vormgeven aan onze taal. Neem nou al die labels. 
‘gehandicapt’
‘beperking’
‘Anders-validen.’
‘Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.’
‘Slechthorend.’
‘Slechtziend.’
‘inclusief’
‘rugzakje’
‘ADHD, ADD’
ga zo maar door. 

Labels kunnen bedoeld zijn om te identificeren, te herkennen, als middel en als doel. Voor iedereen zal dat een persoonlijke keuze zijn in hoe ze de labels gebruiken en hoe ze als persoon aangesproken willen worden. 

Maar helaas worden ze te vaak gebruikt om te begrenzen en met verkeerde intentie. Labels zijn ingewikkeld en dubbel. Het klinkt alsof het mag. Alsof het erbij hoort. Maar het zegt óók: jij bent niet de norm. Jij hoort er niet bij. Zo ben ik bijvoorbeeld een buitenstaander voor de dovencultuur omdat ik slechthorend en slechtziend ben en geen gebarentaal spreek. Gebarentaal was voor mij als kind niet nuttig omdat ik ook slechtziend ben. 

En vrijheid? Vrijheid begint waar die norm zijn macht verliest. Waar we mensen niet categoriseren. Waar we kijken met aandacht, niet met etiketten.
Want wat als de labels wegvallen. Wat als we alleen nog maar ruimte zien, alle mogelijke fantasieën toelaten, om te bewegen, te spelen, te bestaan. 

Dan wil graag Aminata Cairo citeren uit het boek Holding Space.
‘my existence is my resistance.’ 

Ik heb het boek bij me als je meer wilt weten kom dan naar me toe. 
Namens mezelf, Misiconi, en het Goethe-Instituut: dank jullie wel. Voor het luisteren, voor het delen van deze ruimte, en voor het mee durven denken over wat vrijheid kan zijn.
– Barend Elias –